Je hebt vast wel eens beroemde atleten met een kalebas maté in hun handen gezien, en je hebt je afgevraagd: wat is dit mysterieuze drankje? Maté is een traditioneel drankje dat wereldwijd aan populariteit wint, bekend om zijn unieke smaak en vele gezondheidsvoordelen.
Deze thee wordt gewonnen uit de yerba mate-plant en wordt al lang in verschillende culturen gewaardeerd om zijn stimulerende en vitaliserende effecten, die vaak worden vergeleken met die van groene thee.
Wat zijn de voordelen van mate? Waarom zou je deze drank dagelijks moeten drinken? In dit artikel leggen we alles uit wat je moet weten over mate, de oorsprong, geschiedenis, toepassingen en meer.
In deze uitgebreide gids verkennen we de belangrijkste aspecten van deze fascinerende drank. Het omvat: de voordelen van maté, gebruik, contra-indicaties, anekdotes en veelgestelde vragen.
- Plantnaam: Mate
- Latijnse naam: Ilex paraguariensis
- Botanische familie: Aquifoliaceae
- Andere namen: Yerba maté, yerba mate, Paraguayaanse thee, Sint-Bartholomeusthee, Braziliaanse thee, Jezuïetenthee
Samenstelling van yerba mate
Om de voordelen van yerba mate te begrijpen, is het belangrijk om even stil te staan bij de bestanddelen ervan.
De chemische samenstelling van maté is opmerkelijk rijk en divers, wat bijdraagt aan de vele voordelen. Het bevat een hoge concentratie chlorogeenzuur , een belangrijke antioxidant.
Mate bevat purinebasen in de vorm van alkaloïden van de methylxanthinefamilie, zoals cafeïne , theobromine en theofylline , die het centrale zenuwstelsel stimuleren, de diurese verhogen en een gunstige werking hebben op de spierontspanning.
Het is rijk aan sporenelementen , flavonoïden , triterpeensaponinen , stikstofverbindingen (aminozuren) en een breed scala aan minerale zouten , waaronder calcium, kalium, mangaan, selenium, magnesium, zink en fosfor.
Yerba mate bevat een volledig spectrum aan vitamines , waaronder vitamine A, C, E, B1, B2, B3, B5 en B12, die essentieel zijn voor het behoud van een goede lichaamsfunctie.
Tot slot bevat het essentiële olie en chlorofyl , die bijdragen aan het unieke voedingsprofiel.
Voordelen van mate
Stimulerende eigenschappen
- Zenuwstelsel:
Yerba matebladeren bevatten ongeveer 1% cafeïne, minder dan in koffie, maar meer dan in groene thee. Cafeïne en theobromine, bekend om hun psychostimulerende effecten, werken direct in op het centrale zenuwstelsel.
Het verbetert de alertheid en aandacht, zorgt ervoor dat je wakker blijft en vertraagt het inslapen, wat vermoeidheid effectief bestrijdt. Het drinken van mate stimuleert daarom de cognitieve prestaties op korte termijn en verbetert de stemming.
Een belangrijk voordeel ten opzichte van koffie is dat het stoppen met het drinken van mate weinig invloed heeft op de prestaties. Hierdoor is het een aantrekkelijk alternatief als u uw fysieke en cognitieve prestaties wilt verbeteren zonder de nadelen van een cafeïneverslaving.
Uitgebreide in-vitrostudies hebben aangetoond dat mate op hersenniveau werkt door de afbraak van neurotransmitters zoals dopamine, adrenaline, noradrenaline en serotonine te beperken. Deze neurotransmitters spelen een sleutelrol bij het reguleren van stemming, aandacht en algemeen welzijn, wat de potentie van mate als ondersteuning bij het beheersen van stress en mentale vermoeidheid benadrukt.
Onderzoek uit 2019 toonde aan dat extract van de hele Ilex paraguariensis de markers van hersenschade verbeterde bij ratten die aan chronische stress werden blootgesteld, wat de neuroprotectieve rol ervan bevestigde. Dit effect wordt aangevuld door de antioxiderende werking van maté, die cellen helpt beschermen tegen schade door vrije radicalen, waardoor cognitieve vaardigheden en de gezondheid van de hersenen worden versterkt.
- Fysieke prestaties:
Wat fysieke prestaties betreft, heeft yerba mate een bijzonder interessant effect. Het vertraagt de productie van melkzuur bij langdurige fysieke inspanning.
Dit is een grote hulp voor atleten en sporters, omdat het hen in staat stelt hun trainingsduur te verlengen zonder vroegtijdige spiervermoeidheid te ervaren. Door de koolhydraatstofwisseling te verlengen, verhoogt mate het hartminuutvolume, wat zich vertaalt in betere fysieke prestaties.
Daarom hebben topatleten, zoals Antoine Griezmann, de voordelen ervan publiekelijk geprezen. Hij benadrukt met name hoe het drinken van mate hem helpt om een constante energie te behouden tijdens zijn trainingen en wedstrijden.
Bovendien zorgt de energiegevende werking van cafeïne in mate ervoor dat de prestaties verbeteren. Het verhoogt de alertheid en concentratie, wat essentieel is voor atleten tijdens wedstrijden.
Metabolische eigenschappen
- Gewichtsverlies:
Yerba mate-consumptie wordt traditioneel geassocieerd met gewichtsverlies, dankzij de unieke werking op de lipidenstofwisseling. In vitro- onderzoek heeft aangetoond dat een extract van yerba mate de activiteit van pancreaslipase, een belangrijk enzym in de spijsvertering en absorptie van vet in de darmen, effectief remt.
Deze remming heeft tot gevolg dat de opname van vetten door het lichaam afneemt, wat de afname van lichaamsmassa bevordert bij mensen die regelmatig dit aftreksel gebruiken.
Het drinken van maté helpt ook om het plasma-insulineniveau te verlagen, verbetert de glucosetolerantie en verlaagt de niveaus van glucose-afhankelijke insulinotrope peptide en resistine.
Deze effecten suggereren dat langdurige inname van yerba mate gunstig kan zijn bij door het dieet veroorzaakte obesitas, insulineresistentie, dyslipidemie en leververvetting.
Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat regelmatige consumptie van mate zorgt voor een betere regulering van de vet- en suikerstofwisseling. Dit kan helpen bij het voorkomen van stofwisselingsziekten die ontstaan door overeten of een onevenwichtig dieet.
- Antidiabetische werking:
Binnen zijn therapeutische potentieel is aangetoond dat yerba mate ook gunstig is voor mensen met diabetes type 2. De antidiabetische effecten bestrijken een breed scala aan biochemische en fysiologische effecten, waaronder het verbeteren van de bloedsuikerspiegel en de insulinerespons.
Bij ratten remt het TNF in de spieren en lever, waardoor de insulinesignalering in de lever wordt hersteld. Het vermindert ook de bloedglucose-absorptie en moduleert de expressie van verschillende obesitas-gerelateerde genen, waardoor de insulineresistentie afneemt.
Deze effecten, waargenomen in in vivo- onderzoeken bij ratten, suggereren dat mate de versnelde veroudering van weefsels, veroorzaakt door geglyceerde eiwitten, zou kunnen vertragen. Dit zou dus belangrijke voordelen kunnen bieden bij de behandeling van stofwisselingsstoornissen die verband houden met diabetes.
Deze traditionele drank liet een duidelijke verbetering zien in de serumglucose-, creatinine-, ureum- en eiwitniveaus, wat aantoont dat het een potentieel heeft als hulpmiddel bij de behandeling van diabetes en de complicaties daarvan.
Een pilotstudie onder menselijke proefpersonen toonde aan dat regelmatige consumptie van maté een positief effect heeft op het glycemische en lipidenprofiel bij mensen met diabetes type 2 en prediabetes. Dit onderzoek toonde een significante verlaging van de bloedglucosespiegel en een verbetering van het lipidenprofiel, wat bijdraagt aan een verlaging van het risico op coronaire hartziekten.
Deze bevindingen ondersteunen het idee dat mate een cruciale rol kan spelen bij het voorkomen en behandelen van stofwisselingsstoornissen. Het biedt een natuurlijk alternatief om de cardiovasculaire gezondheid te verbeteren en de bloedsuikerspiegel te reguleren.
Anti-atheromateuze en cardioprotectieve eigenschappen
De anti-atheromateuze en cardioprotectieve eigenschappen van mate benadrukken de gunstige rol ervan voor de cardiovasculaire gezondheid. De antioxidanten in mate, zoals polyfenolen, dragen bij aan de preventie van atherosclerose door de oxidatie van low-density lipoproteïnen (LDL) te remmen, een sleutelfactor in de ontwikkeling van deze pathologie.
Bovendien helpt het drinken van mate de bloeddruk te verlagen, waardoor het risico op hart- en vaatziekten en beroertes afneemt. Epidemiologische studies suggereren dat inwoners van bepaalde regio’s in Zuid-Amerika, waar mate wijdverbreid is, minder hart- en vaatziekten hebben.
Deze cardioprotectieve effecten worden versterkt door de positieve invloed van maté op het lipidenmetabolisme, waaronder een verlaging van het totale cholesterolgehalte, LDL-cholesterol, en een toename van high-density cholesterol (HDL), vaak “goede cholesterol” genoemd.
Deze eigenschappen maken maté tot een potentiële bondgenoot in de strijd tegen hart- en vaatziekten, omdat het een natuurlijk alternatief biedt ter ondersteuning van de gezondheid van hart en bloedvaten.
Antioxiderende eigenschappen
Dankzij de bladeren, die rijk zijn aan antioxidanten, neemt yerba mate een prominente plaats in onder de gezondheidsbevorderende dranken. Deze antioxidanten spelen een cruciale rol bij de bescherming van cellen tegen vroegtijdige veroudering en schade door vrije radicalen.
De hoge concentratie van deze moleculen in de plant zorgt voor een krachtige antioxiderende werking, die veel andere dranken wereldwijd overtreft. Er wordt aangenomen dat het 90% meer antioxidanten bevat dan de beroemde groene thee.
Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat regelmatige consumptie van mate de afweer van het lichaam tegen oxidatieve processen kan verbeteren. Hierdoor blijven cellen langer gezond en worden verouderingsprocessen vertraagd.
Deze opmerkelijke antioxiderende werking maakt mate niet alleen tot een aangenaam smakende drank, maar ook tot een ware bondgenoot voor de levensduur van cellen.
Pathologieën behandeld door partner
Gerelateerd aan obesitas en gewichtsverlies:
- Ondersteuning voor afslankdiëten
- Gewichtsstabilisatie na gewichtsverlies
- Effect op verzadiging
Met betrekking tot de effecten op het lipidenmetabolisme:
- Hypercholesterolemie met verhoogd LDL-cholesterol
- Potentiëring van de werking van synthetische of natuurlijke stanines
In verband met zijn metabolische, cardioprotectieve en antioxiderende eigenschappen:
- Metabool syndroom
- Type 2-diabetes
- Overgewicht en obesitas
- Preventie van cardiovasculaire risico’s
- Botbescherming tijdens de menopauze
In verband met de stimulerende eigenschappen op het centrale zenuwstelsel:
- Geheugen-, alertheids- en aandachtsstoornissen
In verband met de stimulerende effecten op fysieke prestaties:
- Asthenie en vermoeidheid
- Voorbereiding op fysieke inspanning
- Herstel na het sporten
Gebruik van mate
Infusie
Om een yerba mate-infusie te bereiden, gebruik je 1 tot 2 theelepels gedroogde bladeren per kopje. Drink deze infusie 1 tot 3 keer per dag om te profiteren van de voordelen van mate.
Moedertinctuur
Neem 25 tot 50 druppels matétinctuur, 1 tot 2 keer per dag in een glas water.
Glycerine vloeibaar extract
Het geglycerineerde vloeibare extract van mate wordt tweemaal daags ingenomen in een hoeveelheid van 5 ml met water.
Voedingssupplement
Als voedingssupplement is mate verkrijgbaar in de vorm van extract of poeder, in capsules of tabletten, van 200 tot 500 mg, of in bulk, in een verhouding van 1 tot 2 capsules of 1 theelepel per dosis 1 tot 2 keer per dag, afhankelijk van de aanbevelingen van de fabrikant.
Welke medicinale planten kunnen met mate gecombineerd worden?
- Ter ondersteuning van gewichtsverlies: groene koffie, groene thee, kola, cacao en/of acai.
- Tegen vermoeidheid en ter verbetering van de alertheid: guarana, ginseng en kola.
- Bevorderen een verzadigd gevoel: paardenbloem, druivenpit, citraten.
Mate: contra-indicaties
Hoewel mate bekend staat om zijn vele voordelen, is het belangrijk om rekening te houden met bepaalde contra-indicaties voordat u deze plant in uw dagelijkse routine opneemt:
- Overgevoeligheid voor een van de werkzame stoffen in mate
- Ernstige of onbehandelde hoge bloeddruk (HBP)
- Bij zwangerschap of borstvoeding
- Bij kinderen jonger dan 18 jaar, volgens het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) vanwege een gebrek aan gegevens
Mate: bijwerkingen
Ondanks de vele voordelen kan yerba mate bijwerkingen veroorzaken. Mensen die veel cafeïne consumeren (koffie, kola, thee, guarana) moeten rekening houden met het cumulatieve effect van de stof en yerba mate met mate consumeren. Verschillende bronnen van cafeïne kunnen de volgende bijwerkingen veroorzaken:
- Slapeloosheid of slaapstoornissen
- Verhoogde nervositeit of prikkelbaarheid
- Hartkloppingen
- Hoofdpijn
- Maag-darmstoornissen
Bovendien zijn er bepaalde geneesmiddelinteracties gemeld:
- Tussen cafeïnehoudende planten en preparaten op basis van efedrine, die het risico op hypertensie, hartkloppingen of hartfalen kunnen vergroten.
- Kan ook een wisselwerking hebben met benzodiazepinen (verminderde angstremmende werking), theofylline (toename van bijwerkingen), bronchusverwijders (verhoogde stimulerende werking op het cardiovasculaire stelsel), diabetesbehandelingen (verandering in de bloedglucoseregulatie), diuretica (verhoogde diuretische werking en risico op uitdroging), lithium (verminderde uitscheiding door het lichaam, mogelijk risico op toxiciteit), cimetidine en antacida (verminderde absorptie en daardoor het effect van cafeïne), clozapine (verhoogde serumconcentratie van clozapine, risico op bijwerkingen), monoamineoxidaseremmers (verhoogde kans op hypertensie), anticoagulantia (mogelijkheid tot verhoging van het risico op bloedingen), alendronaat (verminderde absorptie), bloedplaatjesremmers (verhoogde kans op bloedingen).
Bij regelmatig of intensief gebruik van mate is het ten zeerste aan te raden om een arts te raadplegen, vooral als de bijwerkingen aanhouden.
Wist je dat?
Oorsprong
De naam “mate” is van Spaanse oorsprong en betekent “kalebas”, verwijzend naar de kleine kalebas waarin deze drank traditioneel in Zuid-Amerika wordt geserveerd. De geschiedenis ervan begon in deze regio van de wereld, met name in Argentinië en Paraguay. Deze stimulerende drank is daar wijder verspreid dan thee of koffie.
Inheemse volken, met name de Guaraní-indianen, wachtten niet op wereldwijde erkenning om mate in hun dagelijks leven te integreren. Zij waren de eersten die deze plant gebruikten en benadrukten de voordelen ervan voor een goed humeur en het verdrijven van vermoeidheid.
Deze eeuwenoude gewoonte wekte de interesse van de Spaanse veroveraars toen zij op het vasteland arriveerden. Zij adopteerden de drank al snel en introduceerden hem in Europa.
Aankomst in Europa
Yerba mate, oorspronkelijk afkomstig uit Zuid-Amerika, stak in de 19e eeuw de oceaan over om in Europa te arriveren en trok al snel de aandacht van de bevolking vanwege de stimulerende en heilzame eigenschappen. Tegelijkertijd raadde de Ayurvedische geneeskunde al mate-infusies aan om vermoeidheid te bestrijden en hoofdpijn en reumatische pijn te behandelen.
Tegenwoordig is deze Zuid-Amerikaanse warme drank vooral populair in de sportwereld vanwege de gunstige effecten op uithoudingsvermogen en herstel. Topsporters zoals Antoine Griezmann gebruiken het regelmatig, wat de bijdrage aan een betere fysieke activiteit benadrukt.
Het is ook een waardevolle bondgenoot geworden voor mensen die willen afvallen, dankzij de effecten op verzadiging en stofwisseling, in combinatie met regelmatige fysieke activiteit.
Traditie
Om mate goed te drinken, heb je een kalebas nodig, een vooraf gesneden en gedroogde kalebas. Deze wordt gevuld met matebladeren en vervolgens bijgevuld met heet, maar niet kokend, water om alle eigenschappen van de plant te behouden.
Een ander onmisbaar accessoire is de bombilla, een soort metalen rietje met een filter aan het uiteinde, waarmee je van de drank kunt nippen terwijl je de bladeren filtert. Deze traditionele consumptiemethode weerspiegelt niet alleen het culturele belang van mate, maar ook de zorg en het geduld die nodig zijn om de smaken en voordelen ervan ten volle te waarderen.
Wat is de botanische beschrijving van mate?
Yerba mate is een rechtopgaande, uitlopende boom met een ronde, oranje kroon. Hij groeit in het wild langs beken en in bossen in Zuid-Amerika, met name in Brazilië, Argentinië en Paraguay, op hoogtes tussen de 500 en 700 meter.
Deze boom kan tot 15 meter hoog worden. Hij wordt veel gekweekt in grote plantages, yerbales genaamd, en wordt gesnoeid tot een hoogte van maximaal 4 tot 8 meter. Deze snoei vergemakkelijkt het oogsten van de bladeren en bevordert een overvloedige productie.
De rechtopgaande stam heeft een diameter van 20 tot 25 cm. De schors is glad en asgrijs van kleur. De bladeren zijn wintergroen, enkelvoudig, verspreid, dik, leerachtig en glanzend groen van kleur met gekartelde randen en zonder doornen.
De bloemen van yerba mate zijn wit, tweehuizig (mannelijke en vrouwelijke bloemen zitten op aparte planten), klein en zitten in dichte trossen aan de uiteinden van de takken, wat de plant een verfijnd uiterlijk geeft.
De vruchten zijn bolvormige of eivormige steenvruchten met een diameter van ongeveer 5 mm. Ze zijn vlezig en bevatten een kleverig vruchtvlees met een paarsachtig-roodzwarte kleur, wat een opvallend visueel contrast vormt met de witte bloemen.
Elke vrucht bevat 1 tot 4 zaden. Als ze eenmaal geplant zijn, kunnen ze ontkiemen en een nieuwe boom laten groeien. Zo kunnen de yerba matepopulaties zich in hun natuurlijke habitat voortplanten en vernieuwen.
Waar vind ik een partner?
Als je jezelf op een natuurlijke manier wilt verwennen met planten, kun je tussen april en augustus mate oogsten. Voor het gemak kun je het ook bij een kruidendokter kopen.
Bij de kruidenier van Valmont bieden we yerba mate aan als gedroogde plant (biologische afgesneden bladeren) voor de bereiding van kruidenthee, therapeutische balsems of zalven of andere medicinale preparaten.
Wij bieden yerba mate ook aan in theezakjes (infusettes) of als thee met sinaasappelsmaak .
Om de traditionele mate-ervaring optimaal te ervaren, zijn de calabash en de bombilla ook op onze website verkrijgbaar.
Yerba Mate-cultuur
Het kweken van yerba mate in Europa is een aanzienlijke uitdaging, voornamelijk vanwege de specifieke klimatologische omstandigheden die nodig zijn voor een optimale ontwikkeling. In Latijns-Amerika gedijt yerba mate in een subtropisch klimaat met voldoende regenval en bescherming tegen harde wind. Om deze omstandigheden na te bootsen, zou een vergelijkbare omgeving in een kas moeten worden gecreëerd, waar temperatuur, vochtigheid en blootstelling aan licht zorgvuldig kunnen worden gecontroleerd.
Het kweken van yerba mate uit zaad is misschien wel de meest realistische methode. Hiervoor moet je de planten in goed gedraineerde, organisch rijke grond planten die constant vochtig maar nooit verzadigd is.
De ideale temperatuur voor kieming ligt tussen 20°C en 25°C. Zodra de zaailingen sterk genoeg zijn om te verplanten, moeten ze in een ruimte worden gezet waar de temperatuur niet onder de 4°C daalt en waar voldoende indirect licht is.
Houd er rekening mee dat het kweken van mate voor eigen consumptie meer een botanisch experiment is dan een daadwerkelijke oogst, vanwege de klimaatbeperkingen en de ruimte die nodig is om voldoende productie te bereiken.
Veelgestelde vragen
Pourquoi boire du maté ?
Er zijn veel goede redenen om mate te drinken, die de verschillende voordelen van deze drank voor het algemene welzijn weerspiegelen:
- Ter ondersteuning van het immuunsysteem : Mate kan het immuunsysteem helpen versterken dankzij de rijkdom aan antioxidanten.
- Vanwege het gematigde cafeïnegehalte : Mate heeft een stimulerende werking dankzij het cafeïnegehalte, maar dan zonder de onaangename bijwerkingen van koffie, wat zorgt voor een betere concentratie en vitaliteit.
- Voor sporters : De voordelen van mate op het uithoudingsvermogen en herstel maken het een populaire drank onder atleten om hun prestaties en fysieke activiteiten te verbeteren.
- Vanwege de natuurlijke eetlustremmende werking : Mate kan helpen de eetlust te reguleren dankzij de eetlustremmende werking, en ondersteunt het afvallen en het behoud van een evenwichtig dieet.
- Verbetert de concentratie : Door de stimulerende werking op de hersenen kan maté de concentratie en mentale alertheid verbeteren, wat gunstig is bij studies of werk dat aandacht vereist.
- Als basisbehandeling en ter preventie : Maté kan, indien gebruikt als onderdeel van een basisbehandeling, bepaalde ziekten helpen voorkomen dankzij zijn antioxiderende eigenschappen en zijn positieve invloed op de cardiovasculaire gezondheid.
Est-ce que le maté est bon pour le cœur ?
Ja, yerba mate is absoluut goed voor het hart. De voordelen van mate voor het hart zijn deels te danken aan de rijkdom aan antioxidanten, die zelfs die van groene thee overtreffen.
Als je het regelmatig drinkt, kan maté helpen het slechte cholesterol te verlagen en de bloeddruk op peil te houden, wat bijdraagt aan een betere hartgezondheid.
Bovendien is deze drank populair bij sporters, niet alleen vanwege de stimulerende werking, die het uithoudingsvermogen en de prestaties tijdens fysieke activiteit verbetert, maar ook vanwege de positieve invloed op de bloedsomloop.
Het drinken van mate, hetzij uit een traditionele kalebas of als infusie, heeft aanzienlijke voordelen voor de gezondheid van het hart- en vaatstelsel.
Où acheter du yerba maté de qualité ?
Voor de aankoop van kwaliteitsvolle yerba mate kunt u terecht in onze online winkel, Herboristerie du Valmont. Wij zijn gespecialiseerd in medicinale planten en thee. U vindt er niet alleen een ruime keuze aan yerba mate, maar ook allerlei soorten thee: groene thee, witte thee, zwarte thee, rode thee en meer.
Om u te helpen uw infusies thuis onder de beste omstandigheden te bereiden, bieden wij alles wat u nodig hebt voor een authentieke en smaakvolle ervaring: van planten tot accessoires.
Daarnaast bieden we u via onze content (recepten, artikelen, advies) talloze tips om u te ondersteunen bij uw natuurlijke welzijnsroutine. Zo helpen we u de beste keuzes te maken voor uw specifieke behoeften.
Bibliografie
Karine Jacquemard, natuurgeneeskundige-kruidkundige, De gids voor alledaagse kruidengeneeskunde, Rusticas Editions, 2019 | Dr. Claudine Luu, 1000 remedies om zelf te maken, De gids van de Levende Aarde, oktober 2021 | Dr. Eric Lorrain, Geweldige handleiding voor kruidengeneeskunde, De nieuwe wegen naar gezondheid, Dunod, 2019 | Yves Vanopdenbosch, Herba Médicinalis, 210 monografieën van geneeskrachtige planten, Amyris, 2022 | Dubray Michel, Gids voor contra-indicaties van de belangrijkste geneeskrachtige planten, Lucien Souny, 2018 | Morel Jean-Michel, Praktische verhandeling over kruidengeneeskunde. De remedies van gisteren voor de geneeskunde van morgen, Grancher, 2008 | Mulot Marie-Antoinette, Geheimen van een kruidkundige, Dauphin, 2009 | Loïc Ternissen, De ultieme gids voor kruidengeneeskunde, Albin Michel, 2022 | Mulot Marie Antoinette, De 250 antwoorden van de kruidkundige, Dauphin, 2009 (1993) | Anne McIntyre, De complete gids voor fytotherapie, Le courrier du Livre, 2011 | Carole Minker, 200 planten die helen, Larousse, 2015 | Thierry Folliard, kruidkundige en natuurgeneeskundige, De kleine Larousse van genezende planten, 500 planten en hun remedies, 2016 | Maria Treben, De eenvoudige planten van Gods tuin, Praktijk van geneeskrachtige planten voor welzijn en gezondheid, Ennsthaler, 2007 | Christophe Bernard, Geweldige handleiding voor het maken van uw eigen natuurlijke remedies, Jouvence Editions, 2018 | www.altheaprovence.com | www.wikiphyto.org | www.doctissimo.fr | www.vidal.fr
De informatie in deze tekst is niet bedoeld voor diagnose, behandeling, genezing of voorkoming van ziekten. Beweringen over de voordelen van planten en plantaardige producten zijn gebaseerd op traditioneel gebruik.
